301
Meta / SMS nga 'Zëri YT!'
« ne: 28-04-2004, 12:43:10 »
Per momentin ky sherbim eshte i mbyllur!!
Show Posts
This section allows you to view all posts made by this member. Note that you can only see posts made in areas you currently have access to.
302
Albanian History & Culture / Albanian Culture
« ne: 27-04-2004, 03:34:08 »
Culture
Albania's distinctive culture also borrows from the Greeks, Romans, Byzantines, Turks, Slavs, and Italians, who conquered the Balkans. Despite the foreign influences, Albanian culture retains a remarkable degree of homogeneity (sameness in composition).
Literature
Under Ottoman rule (16th century to 20th century), Turkish and Greek Orthodox stories and myths played an important part in Albanian folklore. Tales were passed down through the generations in the form of heroic songs, legends, and epics. This oral tradition helped the native language and national identity survive until written texts emerged. The oldest known document in the Albanian language dates to 1462. In the late 19th century, under Ottoman rule, the brothers Naim and Sami Frasheri developed an underground Albanian literature by combining linguistic purity and patriotism. This nationalist movement inspired many writers in later decades, including the lyric poet Gjergj Fishta. Another prominent nationalist writer was Fan Noli, a Western-educated Orthodox bishop and leader of the country during the 1920s. In addition to writing books, Noli translated western European books and poems into Albanian. Under the Communists, censorship was strict, topics permissible for discussion were few, and as a result, the country's literature was deadened. After the collapse of one-party rule, literature was freed of most censorship and many books are now published and distributed in the country. Perhaps the best-known living Albanian writer is Ismail Kadare, author of the novel The General of the Dead Army (1963).
Art and Architecture
Painting in Albania was strongly influenced by Byzantine art in the Middle Ages (5th century to 15th century), although by the end of the early Renaissance (15th century to 17th century) Italian influence was strong. The painting of icons (religious symbols) grew as a form of both public, or displayed, art and folk art. The style of icon painting, created in the mid-18th century, remained virtually unchanged through the early 20th century. Notable Albanian artists of the 20th century include Vangjush Mijo and Androniqi Zenge, both of whom are credited with introducing Western-style impressionism to Albania in the mid-1930s. Odhise Paskal, another 20th-century artist, sculpted Albanian heroes. Folk arts today include clothing decorated with delicate silver ornaments, wood-crafted items for the home, and woolen rugs.
The oldest architectural monuments in Albania date from the 1st millennium BC and were constructed by the Illyrians. From the middle of the 1st millennium BC through the middle of the 1st millennium AD, the Greeks and Romans who occupied Albania built structures still visible in urban and rural landscapes. In the Middle Ages, Christian religious architecture emerged in Albania's Christian north while Islamic and Turkish-style architecture emerged in the south. Until the mid-20th century, most Albanian cities were dominated by two-story stone residences with tiled roofs. In wooded regions, houses were made of boards rather than stone; in coastal regions, they were clay, adobe, or reed with coatings of clay. Today, mass-produced Soviet-style housing predominates in urban and suburban settings while traditional architecture predominates in rural and mountainous regions.
Music and Dance
Like the literature native to Albania, Albanian folk music often contains themes of honor, loyalty, and courage. Styles range from the heroic songs of the mountains to the more musically complex lieder (a type of ballad), which is accompanied by instruments and common in the south. The most common traditional instrument is the lahute (lute), which is similar to the Slavic gusle. Also in the south, saze (small orchestras) composed of four or five instruments play music for folk dancing on special occasions. Notable folk musicians of the late 20th century include Tefta Tashko, Maria Paluca, and Gjorgjija Filce. Two of the most distinguished composers of Albanian music are Kristi Kono and the writer, bishop, and political leader Fan Noli. Traditional dance is still widely practiced, especially in more remote villages. Because of Islamic influences, especially in the south, women and men often do not dance together in public.
Theater and Film
Theater was neither popular nor widespread in Albania before World War I (1914-1918). The first Albanian play, Emma, was written in 1887 by an Italo-Albanian, Anton Santori, and dealt with themes of the Albanian diaspora (migration to other countries). Instead of accurately portraying daily life, prewar drama depicted the romantic patriotism of the past. Under the Communists, theater became a weapon of propaganda, and new theaters and plays with Communist themes were encouraged. The plays, however, were subjected to more rigorous censorship than written literature, thereby crushing much creativity and stunting the growth of a native theater. Foreign theater companies were also banned. Nevertheless, a few talented playwrights, including Loni Papa, emerged in this period. In the mid-1990s theater continued to lag behind Albanian literature in its development. Cinema is also undeveloped. During the Communist period, films, like plays, focused on heroics. Popular themes included the anti-Turk struggles of folk hero Scanderbeg (also spelled Skenderbeg), Albanian resistance to assimilation by foreigners, and the clash between tradition and change. Although there are fewer political restrictions on film today than in the Communist era, a lack of money and technical resources continues to hamper the growth of Albanian film.
Libraries and Museums
Albania is home to many museums of archaeology; local, military, and natural history; ethnography (the study of cultures); and religious and secular (nonreligious) art. Notable museums in Tiranë include the National Museum of Archaeology (founded in 1948). Throughout the 20th century the holdings of Albania's libraries have grown dramatically. The country's largest library, the National Library (1922) in Tiranë, acquired many of its one million books through Communist confiscation of private libraries. The library system at the University of Tiranë (1957) also features a large collection.
Albania's distinctive culture also borrows from the Greeks, Romans, Byzantines, Turks, Slavs, and Italians, who conquered the Balkans. Despite the foreign influences, Albanian culture retains a remarkable degree of homogeneity (sameness in composition).
Literature
Under Ottoman rule (16th century to 20th century), Turkish and Greek Orthodox stories and myths played an important part in Albanian folklore. Tales were passed down through the generations in the form of heroic songs, legends, and epics. This oral tradition helped the native language and national identity survive until written texts emerged. The oldest known document in the Albanian language dates to 1462. In the late 19th century, under Ottoman rule, the brothers Naim and Sami Frasheri developed an underground Albanian literature by combining linguistic purity and patriotism. This nationalist movement inspired many writers in later decades, including the lyric poet Gjergj Fishta. Another prominent nationalist writer was Fan Noli, a Western-educated Orthodox bishop and leader of the country during the 1920s. In addition to writing books, Noli translated western European books and poems into Albanian. Under the Communists, censorship was strict, topics permissible for discussion were few, and as a result, the country's literature was deadened. After the collapse of one-party rule, literature was freed of most censorship and many books are now published and distributed in the country. Perhaps the best-known living Albanian writer is Ismail Kadare, author of the novel The General of the Dead Army (1963).
Art and Architecture
Painting in Albania was strongly influenced by Byzantine art in the Middle Ages (5th century to 15th century), although by the end of the early Renaissance (15th century to 17th century) Italian influence was strong. The painting of icons (religious symbols) grew as a form of both public, or displayed, art and folk art. The style of icon painting, created in the mid-18th century, remained virtually unchanged through the early 20th century. Notable Albanian artists of the 20th century include Vangjush Mijo and Androniqi Zenge, both of whom are credited with introducing Western-style impressionism to Albania in the mid-1930s. Odhise Paskal, another 20th-century artist, sculpted Albanian heroes. Folk arts today include clothing decorated with delicate silver ornaments, wood-crafted items for the home, and woolen rugs.
The oldest architectural monuments in Albania date from the 1st millennium BC and were constructed by the Illyrians. From the middle of the 1st millennium BC through the middle of the 1st millennium AD, the Greeks and Romans who occupied Albania built structures still visible in urban and rural landscapes. In the Middle Ages, Christian religious architecture emerged in Albania's Christian north while Islamic and Turkish-style architecture emerged in the south. Until the mid-20th century, most Albanian cities were dominated by two-story stone residences with tiled roofs. In wooded regions, houses were made of boards rather than stone; in coastal regions, they were clay, adobe, or reed with coatings of clay. Today, mass-produced Soviet-style housing predominates in urban and suburban settings while traditional architecture predominates in rural and mountainous regions.
Music and Dance
Like the literature native to Albania, Albanian folk music often contains themes of honor, loyalty, and courage. Styles range from the heroic songs of the mountains to the more musically complex lieder (a type of ballad), which is accompanied by instruments and common in the south. The most common traditional instrument is the lahute (lute), which is similar to the Slavic gusle. Also in the south, saze (small orchestras) composed of four or five instruments play music for folk dancing on special occasions. Notable folk musicians of the late 20th century include Tefta Tashko, Maria Paluca, and Gjorgjija Filce. Two of the most distinguished composers of Albanian music are Kristi Kono and the writer, bishop, and political leader Fan Noli. Traditional dance is still widely practiced, especially in more remote villages. Because of Islamic influences, especially in the south, women and men often do not dance together in public.
Theater and Film
Theater was neither popular nor widespread in Albania before World War I (1914-1918). The first Albanian play, Emma, was written in 1887 by an Italo-Albanian, Anton Santori, and dealt with themes of the Albanian diaspora (migration to other countries). Instead of accurately portraying daily life, prewar drama depicted the romantic patriotism of the past. Under the Communists, theater became a weapon of propaganda, and new theaters and plays with Communist themes were encouraged. The plays, however, were subjected to more rigorous censorship than written literature, thereby crushing much creativity and stunting the growth of a native theater. Foreign theater companies were also banned. Nevertheless, a few talented playwrights, including Loni Papa, emerged in this period. In the mid-1990s theater continued to lag behind Albanian literature in its development. Cinema is also undeveloped. During the Communist period, films, like plays, focused on heroics. Popular themes included the anti-Turk struggles of folk hero Scanderbeg (also spelled Skenderbeg), Albanian resistance to assimilation by foreigners, and the clash between tradition and change. Although there are fewer political restrictions on film today than in the Communist era, a lack of money and technical resources continues to hamper the growth of Albanian film.
Libraries and Museums
Albania is home to many museums of archaeology; local, military, and natural history; ethnography (the study of cultures); and religious and secular (nonreligious) art. Notable museums in Tiranë include the National Museum of Archaeology (founded in 1948). Throughout the 20th century the holdings of Albania's libraries have grown dramatically. The country's largest library, the National Library (1922) in Tiranë, acquired many of its one million books through Communist confiscation of private libraries. The library system at the University of Tiranë (1957) also features a large collection.
303
Arkeologji / Rruga ''Egnatia'': Fantazme perandorish
« ne: 27-04-2004, 03:10:21 »
Le Figaro: Hiri i rruges qe fillon ne Shqiperi dhe lidh bregun Adriatik me Bosforin, permes Ballkanit
Ajo eshte nje rruge perandorish. Zgjatim i rruges 'Apia' pertej gadishullit italian, qe lidh Romen e vjeter me Stambollin e ri permes peizazheve te trazuara te Ballkanit. Por, per Shqiperine, rruga 'Egnatia', veper e nje konsulli romak te shekullit II para eres se re, qe i ka dhene emrin e vet, eshte si tehu i nje shpate ngjeshur ne brinjet. Aty jane ngaterruar qysh prej koheve antike, te gjitha endrrat e madheshtise se Oksidentit e te Orientit. Andej kane kaluar legjionet romake, ushtrite e Bizantit, kryqezatat dhe jeniceret otomane. Ndonjehere vershonin atyre aneve aq shume ushtri sa gjeneralet nuk gjenin dot ushtaret e tyre. Ne vitin 1913 dyndeshin trupa austriake, franceze, serbe, turke, holandeze, etj., qe nuk dihej me aleate te kujt ishin. Andejpari kane kaluar udhetare te ndritur. Ciceroni, gjate ekzilit te vet, zbarkoi ne Durres; Shen Pavli udhetoi ne drejtim te kundert per te mberritur ne Rome. Qe prej andej erdhen begatia, pushtimi dhe shkaterrimi. Aty mesyne te gjitha fete e reja dhe semundjet e turpshme... Nje pirg ure, ndoca kallderme ne nje fshat te humbur jane jehona e mbetur e kesaj te shkuare te trazuar. Kaq. Rruga 'Egnatia' eshte zhdukur. Nuk ka mbetur tjeter gje ne vend te saj vec nje udhe modeste prej bitumi, shtruar me ate pluhurin qe e peshtjell Shqiperine si nje qefin. Por, ndonjehere pamja te gabon. Mbi kete rrugez, shtruar me zift, fryn sot nje ere e re, ajo e kapitalizmit. Shqiperia eshte kredhur aty, kryengulthi. Durresi, ku fillon rruga, nuk eshte me 'ajo taverna e Adriatikut' qe pershkruante dikur Catulle, as ai porti i mjere ku, ne fillim te shekullit XIX, jetonin ne mes germadhash jo me shume se 2 mije banore, por nje qytet jo pa sharm, qe e ka perpire cmenduria e ndertimeve te reja. Ka nga ata qe i kane ndertuar shtepite e tyre mbi mozaiket e kahershem, qe qendrojne te pabezajte nen beton. Se fundmi eshte prishur edhe rezidenca e vjeter e princit Vid, mbretit te perkohshem te Shqiperise ne vitin 1914, vendosur nga traktati i Londres. Gjate periudhes komuniste, kishat u zevendesuan me ndertesa te zymta administrative. Ishte viti 1967. Diktatori Enver Hoxha kishte shpallur revolucionin kulturor. U mbyllen te gjitha kishat dhe xhamite; ato qe nuk u shemben u shnderruan ne depo gruri, kinema, tribuna dhe stalla. Shqiperia argetohet me kapitalizmin. E luan sipas menyres se vet. Si nje pjese nga Jonesko, ose nje operete ne te cilen truprojat dhe doganieret recitojne rolet e dores se pare. Ne fillim te shekullit nje udhetar francez qe kalonte ne Durres cuditej ku shihte aq shume monedha ne qarkullim. Pak rendesi ka se keto fantazi, ky mjedis pazari-operete, i kane kushtuar shtrenjte ne te shkuaren. Ne 1997 renia e firmave piramidale e zhyti vendin ne kaos. Shume shqiptare qene mashtruar nga premtimi per t'u pasuruar pa punuar. Ne fund i humben te gjitha. Ne Durres turma e terbuar iu pervesh hotel 'Adriatikut' me ballinen staliniste, ku priteshin miqte e huaj ne kohen e Enver Hoxhes, dhe rezidences se mbretit Zog. Ne fshat, ne kolltukun e sovranit gjeten nje rome. Ndodhia u harrua. Ne bregdet betonohen ndertime te reja. Fasadat lyhen me te gjelber ose lejla per te dhene nje pamje festive. Dhe shqiptaret, megjithese nje nga popujt me te varfer te Evropes, investojne pa hesap. Deri ne 60 mije dollare per nje shtepi me tri dhoma, qe ne lekundjen me te pare te termetit mund te behet pluhur e hi. 'Askush nuk ka para, por te gjithe blejne', - thote duke qeshur nje grua e mbajtur mire. Nga vijne parate? Nga diaspora, nga emigrantet dhe nga ekonomia e nendheshme. Nga Durresi ne Elbasan, mbi rrugen ende plot gropa, te ze syri vetem Mercedese. Kjo eshte vetura e popullit, por perfaqesuesi i kesaj marke ne Tirane nuk shet me shume se 20 modele ne vit. Si eshte e mundur? 'Shqiptaret jane me inteligjentet. Edhe me shume se francezet e italianet', - pergjigjet i irrituar nje doganier i antikontrabandes. Me sigurine e atij heroit si ne fejtonet e viteve 'ËÅ70, ai ve syzet e erreta, ngjitet ne veturen e vet luksoze, parkuar ne skelen e shkrete. Me inteligjentet? Shqiptaret ua hithkan gjithe policeve te botes, qenkerkan mjeshtra te cfaredolloj trafiku? Rruga qe shpie drejt kufirit maqedonas ka plot histori. Klandestine te nisur drejt Italise kane kaluar ne kufi si ekip futbolli, femije te blere ne spitale jane shitur ne Greqi, vajza te reja te cilave u kane premtuar nje jete si ne perralla, kane perfunduar si prostituta...Per pjesen me te madhe te shqiptareve endrra per dollare dhe euro shnderrohet ne ankth. (...) Ne Elbasan, ndermjet pallateve te zvetenuara, perqindja e papunesise matet me frekuentimin e kafeneve. Burrat e shkojne kohen ne bingo. 'Kur kthehem ketu, me vjen per te qare. Nuk ka mbetur me asgje nga qyteti i femijerise sime. Ishte nje qytet i vogel mesjetar, i mbrojtur nga nje keshtjelle. E quanim qyteti i luleve, portokallet ishin plot ne kopshte, ullinjte ngado ne kodrat rreth e rrotull. Nuk ka mbetur me asgje. Luginen me te bukur te kesaj zone e kane masakruar, tokat me pjellore te nje vendi malor, qe nuk ka shume hapesira te kultivueshme', indinjohet shkrimtari Fatos Kongoli. Nuk mbetet gje tjeter vec te arratisesh per te gjetur pune, te hiqesh si shqiptar i jugut me origjine greke, ta nderrosh emrin ne Jorgos ose Vasilis per t'i shpetuar percmimit grek. (...) Shqiptaret kane shpirt mercenaresh. Te rrahur nga ererat e historise, viktima te rivalitetit mes fuqive te medha. Ne Rome legjionet ushtarake te shekullit II perbeheshin kryesisht nga ilire, paraardhesit e shqiptareve. Dhe ne shekujt e mevonshem me te shkelqyerit nder ta, Aureliani, Diokleciani, Konstandini i Madh, moren ne duar timonin e perandorise. Ne shekullin XVII kur otomanet vendosen, per te blere paqen ne rajon, t'i ofronin kolltukun nje veziri te madh ballkanik, shqiptaret i ulen armet per rreth nje shekull. Pluhur i perjetshem perandorish, Shqiperia i ka provuar te gjitha ushtrite dhe fete. Ka qene sipas radhes, katolike, ortodokse, myslimane, sipas imazhit te heroit te saj kombetar Gjergj Kastrioti, qe u beri qendrese ushtrive otomane per 25 vjet. Dhe Elbasani qe nje qytet far i bektashizmit, fe myslimane e lindur ne zemer te Anadollit, qe flirton me kristianizmin. Ne fillim te shekullit mbi qytet ngrihej nje teqe. Ne kete manastir bektashi u mbajt ne vitin 1914 nje mbledhje e krereve feudale. Qysh atehere njerezit qaheshin per gjendjen ne Shqiperi: 'Mendohuni mire, - thoshte nje bej: autonomi do te thote me te vertete liri, por do te thote se duhet t'i bejme te gjitha vete; ndersa ne nuk kemi para, as organizim, nuk kemi asnje rruge te mire, asnje hekurudhe, as nje kilometer rrjet telegrafik'. Te njejtat debate shfaqen ende sot per nderprerjet e energjise elektrike. Dhe shqiptaret, me nje qiri ne njeren dore e nje telefon celular ne tjetren, enderrojne per nje perandori te re. Ata i kthejne kurrizin rruges 'Egnatia' me syte drejt Evropes.
(Me shkurtime nga 'Le Figaro', pergatiti: Belina Budini)
Ajo eshte nje rruge perandorish. Zgjatim i rruges 'Apia' pertej gadishullit italian, qe lidh Romen e vjeter me Stambollin e ri permes peizazheve te trazuara te Ballkanit. Por, per Shqiperine, rruga 'Egnatia', veper e nje konsulli romak te shekullit II para eres se re, qe i ka dhene emrin e vet, eshte si tehu i nje shpate ngjeshur ne brinjet. Aty jane ngaterruar qysh prej koheve antike, te gjitha endrrat e madheshtise se Oksidentit e te Orientit. Andej kane kaluar legjionet romake, ushtrite e Bizantit, kryqezatat dhe jeniceret otomane. Ndonjehere vershonin atyre aneve aq shume ushtri sa gjeneralet nuk gjenin dot ushtaret e tyre. Ne vitin 1913 dyndeshin trupa austriake, franceze, serbe, turke, holandeze, etj., qe nuk dihej me aleate te kujt ishin. Andejpari kane kaluar udhetare te ndritur. Ciceroni, gjate ekzilit te vet, zbarkoi ne Durres; Shen Pavli udhetoi ne drejtim te kundert per te mberritur ne Rome. Qe prej andej erdhen begatia, pushtimi dhe shkaterrimi. Aty mesyne te gjitha fete e reja dhe semundjet e turpshme... Nje pirg ure, ndoca kallderme ne nje fshat te humbur jane jehona e mbetur e kesaj te shkuare te trazuar. Kaq. Rruga 'Egnatia' eshte zhdukur. Nuk ka mbetur tjeter gje ne vend te saj vec nje udhe modeste prej bitumi, shtruar me ate pluhurin qe e peshtjell Shqiperine si nje qefin. Por, ndonjehere pamja te gabon. Mbi kete rrugez, shtruar me zift, fryn sot nje ere e re, ajo e kapitalizmit. Shqiperia eshte kredhur aty, kryengulthi. Durresi, ku fillon rruga, nuk eshte me 'ajo taverna e Adriatikut' qe pershkruante dikur Catulle, as ai porti i mjere ku, ne fillim te shekullit XIX, jetonin ne mes germadhash jo me shume se 2 mije banore, por nje qytet jo pa sharm, qe e ka perpire cmenduria e ndertimeve te reja. Ka nga ata qe i kane ndertuar shtepite e tyre mbi mozaiket e kahershem, qe qendrojne te pabezajte nen beton. Se fundmi eshte prishur edhe rezidenca e vjeter e princit Vid, mbretit te perkohshem te Shqiperise ne vitin 1914, vendosur nga traktati i Londres. Gjate periudhes komuniste, kishat u zevendesuan me ndertesa te zymta administrative. Ishte viti 1967. Diktatori Enver Hoxha kishte shpallur revolucionin kulturor. U mbyllen te gjitha kishat dhe xhamite; ato qe nuk u shemben u shnderruan ne depo gruri, kinema, tribuna dhe stalla. Shqiperia argetohet me kapitalizmin. E luan sipas menyres se vet. Si nje pjese nga Jonesko, ose nje operete ne te cilen truprojat dhe doganieret recitojne rolet e dores se pare. Ne fillim te shekullit nje udhetar francez qe kalonte ne Durres cuditej ku shihte aq shume monedha ne qarkullim. Pak rendesi ka se keto fantazi, ky mjedis pazari-operete, i kane kushtuar shtrenjte ne te shkuaren. Ne 1997 renia e firmave piramidale e zhyti vendin ne kaos. Shume shqiptare qene mashtruar nga premtimi per t'u pasuruar pa punuar. Ne fund i humben te gjitha. Ne Durres turma e terbuar iu pervesh hotel 'Adriatikut' me ballinen staliniste, ku priteshin miqte e huaj ne kohen e Enver Hoxhes, dhe rezidences se mbretit Zog. Ne fshat, ne kolltukun e sovranit gjeten nje rome. Ndodhia u harrua. Ne bregdet betonohen ndertime te reja. Fasadat lyhen me te gjelber ose lejla per te dhene nje pamje festive. Dhe shqiptaret, megjithese nje nga popujt me te varfer te Evropes, investojne pa hesap. Deri ne 60 mije dollare per nje shtepi me tri dhoma, qe ne lekundjen me te pare te termetit mund te behet pluhur e hi. 'Askush nuk ka para, por te gjithe blejne', - thote duke qeshur nje grua e mbajtur mire. Nga vijne parate? Nga diaspora, nga emigrantet dhe nga ekonomia e nendheshme. Nga Durresi ne Elbasan, mbi rrugen ende plot gropa, te ze syri vetem Mercedese. Kjo eshte vetura e popullit, por perfaqesuesi i kesaj marke ne Tirane nuk shet me shume se 20 modele ne vit. Si eshte e mundur? 'Shqiptaret jane me inteligjentet. Edhe me shume se francezet e italianet', - pergjigjet i irrituar nje doganier i antikontrabandes. Me sigurine e atij heroit si ne fejtonet e viteve 'ËÅ70, ai ve syzet e erreta, ngjitet ne veturen e vet luksoze, parkuar ne skelen e shkrete. Me inteligjentet? Shqiptaret ua hithkan gjithe policeve te botes, qenkerkan mjeshtra te cfaredolloj trafiku? Rruga qe shpie drejt kufirit maqedonas ka plot histori. Klandestine te nisur drejt Italise kane kaluar ne kufi si ekip futbolli, femije te blere ne spitale jane shitur ne Greqi, vajza te reja te cilave u kane premtuar nje jete si ne perralla, kane perfunduar si prostituta...Per pjesen me te madhe te shqiptareve endrra per dollare dhe euro shnderrohet ne ankth. (...) Ne Elbasan, ndermjet pallateve te zvetenuara, perqindja e papunesise matet me frekuentimin e kafeneve. Burrat e shkojne kohen ne bingo. 'Kur kthehem ketu, me vjen per te qare. Nuk ka mbetur me asgje nga qyteti i femijerise sime. Ishte nje qytet i vogel mesjetar, i mbrojtur nga nje keshtjelle. E quanim qyteti i luleve, portokallet ishin plot ne kopshte, ullinjte ngado ne kodrat rreth e rrotull. Nuk ka mbetur me asgje. Luginen me te bukur te kesaj zone e kane masakruar, tokat me pjellore te nje vendi malor, qe nuk ka shume hapesira te kultivueshme', indinjohet shkrimtari Fatos Kongoli. Nuk mbetet gje tjeter vec te arratisesh per te gjetur pune, te hiqesh si shqiptar i jugut me origjine greke, ta nderrosh emrin ne Jorgos ose Vasilis per t'i shpetuar percmimit grek. (...) Shqiptaret kane shpirt mercenaresh. Te rrahur nga ererat e historise, viktima te rivalitetit mes fuqive te medha. Ne Rome legjionet ushtarake te shekullit II perbeheshin kryesisht nga ilire, paraardhesit e shqiptareve. Dhe ne shekujt e mevonshem me te shkelqyerit nder ta, Aureliani, Diokleciani, Konstandini i Madh, moren ne duar timonin e perandorise. Ne shekullin XVII kur otomanet vendosen, per te blere paqen ne rajon, t'i ofronin kolltukun nje veziri te madh ballkanik, shqiptaret i ulen armet per rreth nje shekull. Pluhur i perjetshem perandorish, Shqiperia i ka provuar te gjitha ushtrite dhe fete. Ka qene sipas radhes, katolike, ortodokse, myslimane, sipas imazhit te heroit te saj kombetar Gjergj Kastrioti, qe u beri qendrese ushtrive otomane per 25 vjet. Dhe Elbasani qe nje qytet far i bektashizmit, fe myslimane e lindur ne zemer te Anadollit, qe flirton me kristianizmin. Ne fillim te shekullit mbi qytet ngrihej nje teqe. Ne kete manastir bektashi u mbajt ne vitin 1914 nje mbledhje e krereve feudale. Qysh atehere njerezit qaheshin per gjendjen ne Shqiperi: 'Mendohuni mire, - thoshte nje bej: autonomi do te thote me te vertete liri, por do te thote se duhet t'i bejme te gjitha vete; ndersa ne nuk kemi para, as organizim, nuk kemi asnje rruge te mire, asnje hekurudhe, as nje kilometer rrjet telegrafik'. Te njejtat debate shfaqen ende sot per nderprerjet e energjise elektrike. Dhe shqiptaret, me nje qiri ne njeren dore e nje telefon celular ne tjetren, enderrojne per nje perandori te re. Ata i kthejne kurrizin rruges 'Egnatia' me syte drejt Evropes.
(Me shkurtime nga 'Le Figaro', pergatiti: Belina Budini)
304
Letersia Shqiptare / : Poezi!
« ne: 27-04-2004, 03:08:34 »
Kaloj vite sa here qe i mbyll qepallat
Shoh cdo moment syte e tu
Si lindje mijevjecare diejsh
Pa fundesi planetesh me jete ..dashuri
mbjelle nga fara kozmike
..muzik univers
rritem harmoni...
Po po e di!
nje dite do te hiki
me siguri,ndodh keshtu per te gjith
O zot! e di cdo te thote pas..
Nje mije vjet ne syte e tu jane nje dite
Nje dite eshte nje cast
Nje cast eshte nje
Pas...pas..
Pas.... Nuk kam frik
Kam etje.... deshire
Pas jam vetem nje shpirt ne shpirt
..fuzioni yne total
qellim i dashurise
UNIVERSI FINAL...
Mardena Kelmendi
Shoh cdo moment syte e tu
Si lindje mijevjecare diejsh
Pa fundesi planetesh me jete ..dashuri
mbjelle nga fara kozmike
..muzik univers
rritem harmoni...
Po po e di!
nje dite do te hiki
me siguri,ndodh keshtu per te gjith
O zot! e di cdo te thote pas..
Nje mije vjet ne syte e tu jane nje dite
Nje dite eshte nje cast
Nje cast eshte nje
Pas...pas..
Pas.... Nuk kam frik
Kam etje.... deshire
Pas jam vetem nje shpirt ne shpirt
..fuzioni yne total
qellim i dashurise
UNIVERSI FINAL...
Mardena Kelmendi
305
Gjuha Shqipe / Një projekt
« ne: 27-04-2004, 03:05:47 »
DR.SHEFKIJE ISLAMAJ
Projekti shume ambicioz i nisur para kater vjeteve nga nje grup i vogel te
rinjsh entuziaste, te cilet e kishin kuptuar seriozisht provokimin e kohes
kompjuterike edhe ne rrafshin gjuhesor, keto dite po testohet perfundimisht
per t¹u vene ne perdorim menjehere. Se c¹do te thote kjo per shqipen dhe
perdoruesit e saj, sot, ne kohen e zhvillimeve te pershpejtuara ne te gjitha
rrafshet e jetes sone shoqerore e ekonomike, ne kohen kur ne rajone te gjera
boterore po shkelen hapesira te reja shkencore, sidomos ne fushen e
kompjuteristikes, te paimagjinueshme deri dje e provokim serioz sot, eshte e
tepert te thuhet dicka. Te pakte ishin ata qe e kishin marre seriozisht
asokohe punen e filluar te ketyre te rinjve, ne krye me juristin premtues,
jo vetem ne fushen e parapelqimit te tij profesional, Lulzim Shishani.
Arsyet ishin te shumta: e para, nje ndermarrje e tille nuk mund te mendohej
se mund te kryhej jashte ndonje institucioni perkates prestigjioz; e dyta,
realizueshmeria, ne te vertete pajtimi teorik e praktik i normesise per
lenden gjuhesore qe do te perfshihej ne projekt, nuk dukej pune e lehte; e
treta, perballimi i anes materiale paraqiste realisht problem te pazgjidhur,
sepse ishte e pamundur te konceptohej realizimi i nje projekti te tille pa
sponzore serioze; e katerta, bashkepunimi i ndersjelle i kuadrit profesional
teknik dhe atij profesional gjuhesor jo gjithmone funksionon si duhet ne
hapesiren tone per shume arsye, po sidomos per mungese pervoje per pune
ekipore (ne kesi rastesh ndihmesat verbale ofrohen me shumice, ndersa
ndihmesat praktike jane te vogla ose kurrfare fatkeqesisht); e pesta, venia
ne perdorim praktik e programit te realizuar ne kushtet tona pa rregullsi
ligjore ne fushen e mbrojtjes autoriale ngre me vete edhe rrezikun per
keqperdorim. Ka edhe arsye te tjera qe e vinin ne dyshim jo vetem realizimin
e ketij projekti, po edhe cilesine ose vlefshmerine e nje projekti te tille
per shqipen. Kembengulesia e ekipit punues - grup te rinjsh qe dine c¹done,
entuziazmi dhe pragmatizmii zhvilluar i tyre, brezi i te cileve ngrihet ne
tavolinen e punes me kompjuter, pergatitja profesionale kompjuteristike e
tyre, gatishmeria per bashkepunim me profesioniste gjuhesore dhe ndihma e
pakursyer e ketyre te dyteve, bene qe ajo qe dje shihej me skeptizem, sot te
behet njemendesi, bene qe shqipja te radhitet ne grupin e pesedhjete gjuheve
boterore me program te tille per gjuhen ne kompjuter. ÃÆââ¬Â¡¹eshte e verteta
shumica nga keto gjuhe kete program dhe programe te tjera shume te avancuara
e te dobishme i kane shume kohe me heret, ndersa per shqipen ky projekt i
rendesishem po hap rrugen per projekte te tjera qe do vazhdojne fill pas
venies ne perdorim te tij.
Rendesia e projektit
Cila eshte rendesia e ketij projekti dhe pse ka rendesi te shumefishte
sidomos per shqipen ky projekt? Ana e pare: Mund te thuhet se perfundimi i
fazes se pare te punes - realizimi i programit te drejtshkrimit dhe venia ne
perdorim e tij ne institucionet tona shteterore administrative, ne
instucionet tona arsimore e shkencore, ne shtepite tona informative, ne
ndermarrjet ekonomike e ne perdorimin individual - do te ndikoje ne
permiresimin cilesor te pamjes tone gjuhesore, pamje kjo, fatkeqesisht,
shume deshperuese ne te gjitha rrafshet e perdorimit te gjuhes. Eshte e
vertete e hidhur se jo vetem gjuha e administrates shteterore, gjuha e
politikes dhe e politikaneve, gjuha ne rrethet shkollore e universitare,
gjuha e teksteve shkollore, profesionale e atyre shkencore, gjuha e mjeteve
te informimit, gjuha ne perdorim individual e publik, shpreh shkalle te ulet
te njohjes e te zbatimit te normesise e te rregullsise se saj. Problemet
jane te shumta qe lidhen me kulturen e gjuhes dhe projekti i drejtshkrimit
ne kompjuter nuk do te mund t¹izgjidhe te gjitha, por do te mund te
permiresoje dukshem pamjen tona shkrimore. Kjo eshte njera ane. Ana e dyte e
vlefshmerise se ketij programi eshte ekonomizimi, jo vetem i kohes, per
korrigjim elektronik (autokorrekt), ne kohe optimale. Ata qe kane punuar dhe
punojne si redaktore a lektore gjuhesore e dine me se miri rendesine e tij.
Shmangiet e shkeljet gjuhesore ne te gjitha llojet e shkrimeve tona nuk jane
vetem te natyres drejtshkrimore, po edhe te rrafshit logjik, te fonetikes,
te morfologjise, te leksikut, te sintakses e te stilit, ndonese edhe
shkeljet drejtshkrimore jane, vertet, te shumta dhe menjanimi i tyre
automatik paraqet hap te madh drejt zbatimit te drejte te normes
drejtshkrimore ne nje segment te rendesishem te normesise se saj gjuhesore.
Ana e trete, qe per kah rendesia nuk mbetet prapa dy te parave, eshte
funksioni i nxenies se rregullave gjuhesore permes ketij korrigjimi te
quajtur autokorrekt. Pervetesimi spontan i rregullsise drejtshkrimore permes
ketij korrigjimi eshte deshmuar shume i frytshem edhe ne gjuhe te tjera qe
tashme e kane te instaluar kete program, prandaj edhe per shqipen s¹ka si
mund te jete ndryshe, prandaj vlen mendimi i shprehur ne krye te shkrimit se
per shqipen letrare vertet po fillon nje etape e re e perdorimit dhe
zhvillimit te saj.
ÃÆââ¬Â¡ka permban projekti?
Cilin eshte projekti i realizuar dhe cka permban ai? Programi kompjuterik i
shqipes eshte realizuar nga Qendra per Edukim dhe Perparim (QEP). Programi
eshte i ngjashem me programet per gjuhe te tjera ne kuader te Microsoft-it
dhe ne pajtim me programin operativ te Microsoft Windows, Microsoft Office
dhe Micrososft XP Profesional. Eshte kryer pjesa e pare e programit qe
perfshin fjalorin (thesauri) dhe korrigjimin automatik drejtshkrimor
(autoCorrect List). Ne program eshte perfshire korpus shume i gjere
leksikor. Grupi realizues (punonjes te QEP-it dhe gjuhetare nga Instituti i
Gjuhesise dhe Letersise se Tiranes) dhe grupi mbikeqyres (gjuhetare nga
Instituti i Gjuhesise dhe Letersise se Tiranes, te Katedres se Gjuhes dhe
Letersise se UP, dhe Institutit Albanologjik te Prishtines) ka percaktuar
parime e kritere shume te qarta gjuhesore e teknike lidhur me perberjen e
ketij fjalori dhe me realizimin teknik - kompjuterik.Trajtim it kompjuterik i
jane nenshtruar shume burime gjuhesore, duke filluar nga i gjithe fjalesi i
FGJSSH (botimet e meparshme dhe ky i fundit botim i ³Toenes²), ³Fjalori
drejtshkrimor², ³Fjalor i fjaleve dhe i shprehjeve te huaja², ³Fjalori i
sinonimeve², ³Fjalori i termave te gjuhesise², ³Fjalori i termave letrare²,
³Fjalori politik², ³Fjalori i psikologjise², ³Fjalori i pedagogjise²,
³Fjalori politeknik², ³Fjalori i bujqesise², ³Fjalori i mekanikes², ³Fjalori
i gjinekologjise e obstetrikes², si dhe nje numer tjeter fjaloresh
terminologjike. Ne fjalore jane perfshire edhe nje numer i konsiderueshem
fjalesh qe nuk gjendet ne fjaloret tane te botuar, po qe kane nje perdorim
shume te gjere ne ligjerimin tone te sotem nga fusha te ndryshme dhe nje
fond prej 2000 fjalesh, pergatitur nga Akademia e Shkencave te Shqiperise
per fjalorin e mbare shqipes, projekt nen perkujdesjen e prof. Emil Lafes.
Rendesia e projektit shihet sidomos ne zgjidhjet e ofruara drejtshkrimore
per kete fond fjalesh, duke e ditur se ato nuk perfshihen ne asnje fjalor
normativ te shqipes. Shume nga ato jane fjale te reja qe jane ne rruge te
mire per marrjen e qytetarise se shqipes. Me kete program ne kompjuter
korrigjohen mbi 1 milion fjale e trajta fjalesh, shifer kjo qe ka tejkaluar
dyfish shifren e parapare ne fillim te projektit, edhe nga eksperte tane te
njohur te gjuhes (vetem emra, si kategori gramatikore, jane perfshire mbi 30
mije, pa trajtat e lakuara, ndersa vetem per 6 mije foljet e perfshira jane
trajtuar mbi 50 mije trajta te zgjedhuara ne menyret e kohet perkatese te
sistemit foljor te shqipes). Me drejtshkrimin ne kompjuter, pos fjalesit te
shqipes, jane perfshire edhe mbi 3 mije emra te njerezve dhe emrat
gjeografike te Shqiperise dhe te Kosoves.
Menyra e perdorimit
Fjalet e shkruara gabimisht me kete program korrigjohen automatikisht dhe
cdo fjale mund t¹i nenshtrohet mbi pese korrigjimeve - formave te gabuara.
Ne rastet kur fjala eshte shkruar gabimisht dhe eshte larguar shume nga
fjala baze, fjala nenvizohet me ngjyre te kuqe, me cka sinjalizohet dhe i
sugjerohet shqipshkruesit se kompjuteri nuk njeh forme te tille, as te
peraferme, te shqipes, prandaj mbetet te korrigjohet nga autori, perndryshe
te gjitha gabimet e tjera drejtshkrimore i korrigjon vete kompjuteri. Nje
tekst ose liber me 500 faqe mund te korrigjohet automatikisht per vetem dy
ore. Programi do te zevendesoje punen shume te mundimshme te redaktoreve a
lektoreve gjuhesore, si dhe te korrektoreve teknike, ndonese do te mbeten
edhe mjaft pune per ta ne rrafshet e tjera gjuhesore. Ana tjeter e vlefshme
e ketij programi eshte mundesia qe vete perdoruesi te shtoje ne menyre
automatike fjalesin e programit, kur nje fjale nuk eshte perfshire ne te. Po
keshtu, ekziston edhe mundesia e korrektimit automatik te ndonje fjale te
shkruar gabimisht nga perdoruesi, ndonese nga puna e bere me gjuhetare te
shquar saktesia drejtshkrimore eshte ne shkalle te larte. Programi i
realizuar, pas testimit tri ditesh nga ekipi mbikeqyres (22-24 korrik) eshte
i gatshem t¹i dorezohet Qeverise se Kosoves, me saktesisht Ministrise se
Sherbimeve Publike, ashtu sic eshte parapare me heret, ndersa pritet qe per
nje kohe te shkurer ai te instalohet, fillimisht ne institucionet shteterore
te Kosoves e me pas ne institucionet arsimore e te tjera, ndersa tashme jane
parapare bisedime edhe me Qeverine e Shqiperise dhe Qeverine e Maqedonise.
Projekti ka rendesi mbarekombetare dhe si i tille do t¹i sherbeje te gjithe
shqipshkruesve ne kompjuter. Cilat jane projektet e reja te QEP-it? Me kete
program nuk mbaron puna. Ajo ne te vertete vetem sa ka filluar. Realizimi i
programit kompjuterik te drejtshkrimit, si nje pjese hyrese e makroprojektit
³Gjuha shqipe dhe kompjuteri², i cel rruge programeve te tjera, te cilat
tashme kane kaluar neper fazen e pergatitjes. Planet e QEPit ne rrafshin
gjuhesor perfshijne edhe keto projekte te vlefshme per shqipen standarde:
programin qe perfshin aspektin gramatikor te gjuhes (nje pune e madhe eshte
kryer nga ky projekt dhe tashme nje gramatike e shqipes eshte
funksionalizuar neprogram), sinonimet dhe antonimet si dhe fjalori
shpjegues, si program afatgjate. Por, nuk jane vetem keto pikesynim i ekipit
punues. Planet jane shume te gjera dhe me interes, shume nga ato tashme jane
vene ne rruge te mire per t¹u realizuar. Realizimi i ketyre programeve dhe i
te tjereve qe do te pasojne, me vlere te madhe praktike dhe njohese per
shqipen, jane garanci se shqipja po hyn me ne fund ne fazen e komunikimit
modern.
Projekti shume ambicioz i nisur para kater vjeteve nga nje grup i vogel te
rinjsh entuziaste, te cilet e kishin kuptuar seriozisht provokimin e kohes
kompjuterike edhe ne rrafshin gjuhesor, keto dite po testohet perfundimisht
per t¹u vene ne perdorim menjehere. Se c¹do te thote kjo per shqipen dhe
perdoruesit e saj, sot, ne kohen e zhvillimeve te pershpejtuara ne te gjitha
rrafshet e jetes sone shoqerore e ekonomike, ne kohen kur ne rajone te gjera
boterore po shkelen hapesira te reja shkencore, sidomos ne fushen e
kompjuteristikes, te paimagjinueshme deri dje e provokim serioz sot, eshte e
tepert te thuhet dicka. Te pakte ishin ata qe e kishin marre seriozisht
asokohe punen e filluar te ketyre te rinjve, ne krye me juristin premtues,
jo vetem ne fushen e parapelqimit te tij profesional, Lulzim Shishani.
Arsyet ishin te shumta: e para, nje ndermarrje e tille nuk mund te mendohej
se mund te kryhej jashte ndonje institucioni perkates prestigjioz; e dyta,
realizueshmeria, ne te vertete pajtimi teorik e praktik i normesise per
lenden gjuhesore qe do te perfshihej ne projekt, nuk dukej pune e lehte; e
treta, perballimi i anes materiale paraqiste realisht problem te pazgjidhur,
sepse ishte e pamundur te konceptohej realizimi i nje projekti te tille pa
sponzore serioze; e katerta, bashkepunimi i ndersjelle i kuadrit profesional
teknik dhe atij profesional gjuhesor jo gjithmone funksionon si duhet ne
hapesiren tone per shume arsye, po sidomos per mungese pervoje per pune
ekipore (ne kesi rastesh ndihmesat verbale ofrohen me shumice, ndersa
ndihmesat praktike jane te vogla ose kurrfare fatkeqesisht); e pesta, venia
ne perdorim praktik e programit te realizuar ne kushtet tona pa rregullsi
ligjore ne fushen e mbrojtjes autoriale ngre me vete edhe rrezikun per
keqperdorim. Ka edhe arsye te tjera qe e vinin ne dyshim jo vetem realizimin
e ketij projekti, po edhe cilesine ose vlefshmerine e nje projekti te tille
per shqipen. Kembengulesia e ekipit punues - grup te rinjsh qe dine c¹done,
entuziazmi dhe pragmatizmii zhvilluar i tyre, brezi i te cileve ngrihet ne
tavolinen e punes me kompjuter, pergatitja profesionale kompjuteristike e
tyre, gatishmeria per bashkepunim me profesioniste gjuhesore dhe ndihma e
pakursyer e ketyre te dyteve, bene qe ajo qe dje shihej me skeptizem, sot te
behet njemendesi, bene qe shqipja te radhitet ne grupin e pesedhjete gjuheve
boterore me program te tille per gjuhen ne kompjuter. ÃÆââ¬Â¡¹eshte e verteta
shumica nga keto gjuhe kete program dhe programe te tjera shume te avancuara
e te dobishme i kane shume kohe me heret, ndersa per shqipen ky projekt i
rendesishem po hap rrugen per projekte te tjera qe do vazhdojne fill pas
venies ne perdorim te tij.
Rendesia e projektit
Cila eshte rendesia e ketij projekti dhe pse ka rendesi te shumefishte
sidomos per shqipen ky projekt? Ana e pare: Mund te thuhet se perfundimi i
fazes se pare te punes - realizimi i programit te drejtshkrimit dhe venia ne
perdorim e tij ne institucionet tona shteterore administrative, ne
instucionet tona arsimore e shkencore, ne shtepite tona informative, ne
ndermarrjet ekonomike e ne perdorimin individual - do te ndikoje ne
permiresimin cilesor te pamjes tone gjuhesore, pamje kjo, fatkeqesisht,
shume deshperuese ne te gjitha rrafshet e perdorimit te gjuhes. Eshte e
vertete e hidhur se jo vetem gjuha e administrates shteterore, gjuha e
politikes dhe e politikaneve, gjuha ne rrethet shkollore e universitare,
gjuha e teksteve shkollore, profesionale e atyre shkencore, gjuha e mjeteve
te informimit, gjuha ne perdorim individual e publik, shpreh shkalle te ulet
te njohjes e te zbatimit te normesise e te rregullsise se saj. Problemet
jane te shumta qe lidhen me kulturen e gjuhes dhe projekti i drejtshkrimit
ne kompjuter nuk do te mund t¹izgjidhe te gjitha, por do te mund te
permiresoje dukshem pamjen tona shkrimore. Kjo eshte njera ane. Ana e dyte e
vlefshmerise se ketij programi eshte ekonomizimi, jo vetem i kohes, per
korrigjim elektronik (autokorrekt), ne kohe optimale. Ata qe kane punuar dhe
punojne si redaktore a lektore gjuhesore e dine me se miri rendesine e tij.
Shmangiet e shkeljet gjuhesore ne te gjitha llojet e shkrimeve tona nuk jane
vetem te natyres drejtshkrimore, po edhe te rrafshit logjik, te fonetikes,
te morfologjise, te leksikut, te sintakses e te stilit, ndonese edhe
shkeljet drejtshkrimore jane, vertet, te shumta dhe menjanimi i tyre
automatik paraqet hap te madh drejt zbatimit te drejte te normes
drejtshkrimore ne nje segment te rendesishem te normesise se saj gjuhesore.
Ana e trete, qe per kah rendesia nuk mbetet prapa dy te parave, eshte
funksioni i nxenies se rregullave gjuhesore permes ketij korrigjimi te
quajtur autokorrekt. Pervetesimi spontan i rregullsise drejtshkrimore permes
ketij korrigjimi eshte deshmuar shume i frytshem edhe ne gjuhe te tjera qe
tashme e kane te instaluar kete program, prandaj edhe per shqipen s¹ka si
mund te jete ndryshe, prandaj vlen mendimi i shprehur ne krye te shkrimit se
per shqipen letrare vertet po fillon nje etape e re e perdorimit dhe
zhvillimit te saj.
ÃÆââ¬Â¡ka permban projekti?
Cilin eshte projekti i realizuar dhe cka permban ai? Programi kompjuterik i
shqipes eshte realizuar nga Qendra per Edukim dhe Perparim (QEP). Programi
eshte i ngjashem me programet per gjuhe te tjera ne kuader te Microsoft-it
dhe ne pajtim me programin operativ te Microsoft Windows, Microsoft Office
dhe Micrososft XP Profesional. Eshte kryer pjesa e pare e programit qe
perfshin fjalorin (thesauri) dhe korrigjimin automatik drejtshkrimor
(autoCorrect List). Ne program eshte perfshire korpus shume i gjere
leksikor. Grupi realizues (punonjes te QEP-it dhe gjuhetare nga Instituti i
Gjuhesise dhe Letersise se Tiranes) dhe grupi mbikeqyres (gjuhetare nga
Instituti i Gjuhesise dhe Letersise se Tiranes, te Katedres se Gjuhes dhe
Letersise se UP, dhe Institutit Albanologjik te Prishtines) ka percaktuar
parime e kritere shume te qarta gjuhesore e teknike lidhur me perberjen e
ketij fjalori dhe me realizimin teknik - kompjuterik.Trajtim it kompjuterik i
jane nenshtruar shume burime gjuhesore, duke filluar nga i gjithe fjalesi i
FGJSSH (botimet e meparshme dhe ky i fundit botim i ³Toenes²), ³Fjalori
drejtshkrimor², ³Fjalor i fjaleve dhe i shprehjeve te huaja², ³Fjalori i
sinonimeve², ³Fjalori i termave te gjuhesise², ³Fjalori i termave letrare²,
³Fjalori politik², ³Fjalori i psikologjise², ³Fjalori i pedagogjise²,
³Fjalori politeknik², ³Fjalori i bujqesise², ³Fjalori i mekanikes², ³Fjalori
i gjinekologjise e obstetrikes², si dhe nje numer tjeter fjaloresh
terminologjike. Ne fjalore jane perfshire edhe nje numer i konsiderueshem
fjalesh qe nuk gjendet ne fjaloret tane te botuar, po qe kane nje perdorim
shume te gjere ne ligjerimin tone te sotem nga fusha te ndryshme dhe nje
fond prej 2000 fjalesh, pergatitur nga Akademia e Shkencave te Shqiperise
per fjalorin e mbare shqipes, projekt nen perkujdesjen e prof. Emil Lafes.
Rendesia e projektit shihet sidomos ne zgjidhjet e ofruara drejtshkrimore
per kete fond fjalesh, duke e ditur se ato nuk perfshihen ne asnje fjalor
normativ te shqipes. Shume nga ato jane fjale te reja qe jane ne rruge te
mire per marrjen e qytetarise se shqipes. Me kete program ne kompjuter
korrigjohen mbi 1 milion fjale e trajta fjalesh, shifer kjo qe ka tejkaluar
dyfish shifren e parapare ne fillim te projektit, edhe nga eksperte tane te
njohur te gjuhes (vetem emra, si kategori gramatikore, jane perfshire mbi 30
mije, pa trajtat e lakuara, ndersa vetem per 6 mije foljet e perfshira jane
trajtuar mbi 50 mije trajta te zgjedhuara ne menyret e kohet perkatese te
sistemit foljor te shqipes). Me drejtshkrimin ne kompjuter, pos fjalesit te
shqipes, jane perfshire edhe mbi 3 mije emra te njerezve dhe emrat
gjeografike te Shqiperise dhe te Kosoves.
Menyra e perdorimit
Fjalet e shkruara gabimisht me kete program korrigjohen automatikisht dhe
cdo fjale mund t¹i nenshtrohet mbi pese korrigjimeve - formave te gabuara.
Ne rastet kur fjala eshte shkruar gabimisht dhe eshte larguar shume nga
fjala baze, fjala nenvizohet me ngjyre te kuqe, me cka sinjalizohet dhe i
sugjerohet shqipshkruesit se kompjuteri nuk njeh forme te tille, as te
peraferme, te shqipes, prandaj mbetet te korrigjohet nga autori, perndryshe
te gjitha gabimet e tjera drejtshkrimore i korrigjon vete kompjuteri. Nje
tekst ose liber me 500 faqe mund te korrigjohet automatikisht per vetem dy
ore. Programi do te zevendesoje punen shume te mundimshme te redaktoreve a
lektoreve gjuhesore, si dhe te korrektoreve teknike, ndonese do te mbeten
edhe mjaft pune per ta ne rrafshet e tjera gjuhesore. Ana tjeter e vlefshme
e ketij programi eshte mundesia qe vete perdoruesi te shtoje ne menyre
automatike fjalesin e programit, kur nje fjale nuk eshte perfshire ne te. Po
keshtu, ekziston edhe mundesia e korrektimit automatik te ndonje fjale te
shkruar gabimisht nga perdoruesi, ndonese nga puna e bere me gjuhetare te
shquar saktesia drejtshkrimore eshte ne shkalle te larte. Programi i
realizuar, pas testimit tri ditesh nga ekipi mbikeqyres (22-24 korrik) eshte
i gatshem t¹i dorezohet Qeverise se Kosoves, me saktesisht Ministrise se
Sherbimeve Publike, ashtu sic eshte parapare me heret, ndersa pritet qe per
nje kohe te shkurer ai te instalohet, fillimisht ne institucionet shteterore
te Kosoves e me pas ne institucionet arsimore e te tjera, ndersa tashme jane
parapare bisedime edhe me Qeverine e Shqiperise dhe Qeverine e Maqedonise.
Projekti ka rendesi mbarekombetare dhe si i tille do t¹i sherbeje te gjithe
shqipshkruesve ne kompjuter. Cilat jane projektet e reja te QEP-it? Me kete
program nuk mbaron puna. Ajo ne te vertete vetem sa ka filluar. Realizimi i
programit kompjuterik te drejtshkrimit, si nje pjese hyrese e makroprojektit
³Gjuha shqipe dhe kompjuteri², i cel rruge programeve te tjera, te cilat
tashme kane kaluar neper fazen e pergatitjes. Planet e QEPit ne rrafshin
gjuhesor perfshijne edhe keto projekte te vlefshme per shqipen standarde:
programin qe perfshin aspektin gramatikor te gjuhes (nje pune e madhe eshte
kryer nga ky projekt dhe tashme nje gramatike e shqipes eshte
funksionalizuar neprogram), sinonimet dhe antonimet si dhe fjalori
shpjegues, si program afatgjate. Por, nuk jane vetem keto pikesynim i ekipit
punues. Planet jane shume te gjera dhe me interes, shume nga ato tashme jane
vene ne rruge te mire per t¹u realizuar. Realizimi i ketyre programeve dhe i
te tjereve qe do te pasojne, me vlere te madhe praktike dhe njohese per
shqipen, jane garanci se shqipja po hyn me ne fund ne fazen e komunikimit
modern.
306
PsiSoc / : Zgjedhja e vdekjes per te shmangur dhimbjen.
« ne: 27-04-2004, 02:32:18 »
Zoti po ta merr jeten dhe ai perdor menyra te ndryshme. Tani te gjykosh kete infermieren keshtu nga jashte eshte e lehte. E veshtire eshte te kuptosh gjendjen e saj dhe te pacintit te saj.
Te rendesishme ne jete jane qellimet dhe ne kete rast ajo ka pasur nje qellim te mire (ti jape fund dhimbjes se dikujt) Per kete une e vleresoj si te drejte veprimin e saj 8)
Te rendesishme ne jete jane qellimet dhe ne kete rast ajo ka pasur nje qellim te mire (ti jape fund dhimbjes se dikujt) Per kete une e vleresoj si te drejte veprimin e saj 8)
307
Maqedonia Shqiptare / Panorama politike ne FYROM!
« ne: 27-04-2004, 02:29:32 »
E kam fjalen per ate shqiptare atje. Mund te me tregoje njeri per politiken shqiptare ne FYROM? Cfare partish dhe organizimesh politike i perfaqsojne shqiparet e Maqedonise?
308
Letersia Shqiptare / : Poezi!
« ne: 26-04-2004, 01:03:39 »
Me thuaj te dua.
Zemra te ndjej dridhjen e saj.
E perseri pranvera e harruar
Te reflektoj ne syte e mi si me pare.
Me thuaj te dua
Oh sa magjike
I thuaj shpirtit tim te marre
Nuk lodhem se degjuari
Dhe sikur te jete mesnate
E dita e lodhshme
Te kete renduar trupin tim
.
E ndjej,e kam nevoje
Dehem me te
po pres ta degjoj
Edhe me peshperime
Si perkedhelje ne vesh,pa pushim
Une lehtas do qesh
Vjedhurazi do te puth cepin e buzes
Do ndihem e lumturuar
E gjumi le te me marre ,ne krahet e ty
Si pa kuptuar
Ardita Jatru
Zemra te ndjej dridhjen e saj.
E perseri pranvera e harruar
Te reflektoj ne syte e mi si me pare.
Me thuaj te dua
Oh sa magjike
I thuaj shpirtit tim te marre
Nuk lodhem se degjuari
Dhe sikur te jete mesnate
E dita e lodhshme
Te kete renduar trupin tim
.
E ndjej,e kam nevoje
Dehem me te
po pres ta degjoj
Edhe me peshperime
Si perkedhelje ne vesh,pa pushim
Une lehtas do qesh
Vjedhurazi do te puth cepin e buzes
Do ndihem e lumturuar
E gjumi le te me marre ,ne krahet e ty
Si pa kuptuar
Ardita Jatru
Terms | Privacy Policy | Contact | Credits | Stats | Online
