Haxhi Bektash Veliu - Teologjia

Haxhi Bektash Veliu/Prijësi 800-vjeçar i bektashizmës

Bektashizma e mori këtë emër pse, si institucion fetar, u organizua nga i shënjti Hunqar Haxhi Bektash Veliu.

Shënjtëria e Tij është nga Persia dhe lindi në qytetin Nishabor, që ndodhet në rrethet e Horasanit, në vitin 1248 pas Krishtit. Zbret nga një familje e madhe prej fisit profetik, prandaj mori titullin Sejid.

Fisi i tij lidhet në këtë mënyrë: Haxhi Bektashi është i biri i Ibrahimit të dytë. Ibrahimi është i biri i Sejid Musait, i biri i Sejid Hasanit, i biri i Sejid Ibrahimit, i biri i Sejid Mehdiut, i biri i Sejid Muhametit, i biri i Ibrahim Muqerem Muxhabit, i biri i Imam Musa Qazimit, që - siç dihet - është nga të dymbëdhjetë Imamët dhe zbret nga familja profetike.

I ati i Haxhi Bektashit ishte sundues dhe guvernator i fiseve të atjeshëm dhe zotëronte një vend mjaft të gjerë. E ëma ishte zonja Hateme, e bija e një familjeje të dëgjuar të Nishaborit. I ati i saj, Ahmet Efendiu, ka qenë një nga dijetarët e vendit.

Haxhi Bektash Veliu, qysh në moshën e vogëlisë, shquhej me cilësi të rralla foshnjore. Qysh në këtë moshë filloi studimet e tij në shkollat e Persisë. Shquhej mbi të gjithë për zotësi, urtësi, zgjuarsi dhe sjellje të mira. Kurrë nuk i kishte mërzitur shokët. Dhe kur bënin ndonjë gabim, i falte dhe i këshillonte. Nuk ia hidhte kurrë të metën e tjetrit dhe me të gjithë shkonte mirë, aq sa e donin që të gjithë. Kudo fitonte simpatinë e të gjithëve. Në këtë mënyrë vazhdoi mësimet dhe, kur u rrit, u diplomua nga të gjitha shkollat civile të kohës.

Në moshën e pjekurisë filloi mësimet mistike prej të madhit Lokman Per ende, një nga mistikët e mëdhenj të atij vendi. Iu vu me gjithë mend kësaj dege dhe korri suksese morale të mëdha.

I frymëzuar nga këto parime, u mënjanua nga bota fare dhe iu kushtua idealit të tij mistik.

Kur ndërroi jetë i ati, të gjithë e shtrënguan ta vinin në këmbën e tij që të sundonte vendin, por Haxhi Bektashi nuk e pranoi në asnjë mënyrë. Vijonte gjithnjë rrugën e tij, rrugën e përsosmërisë dhe i shërbente kurdoherë këtij ideali.

Në fund u inspirua prej të shënjti udhërrëfyes të mbaruar, Hoxha Ahmet Jeseviut, që të shkonte në vendin e quajtur "Bioladi Rum" (Anatoli) si misionar dhe të përhapte atje idealin mistik. Haxhi Bektashi se bëri dy urdhrin dhe menjëherë u përgatit për të shkuar. Para se të shkonte atje, vajti vizitoi tyrbenë e të Madhit Ali në qytetin Nexhefit të Irakut. Atje qëndroi dyzet ditë me radhë, duke bërë lutje.

Në hënën e caktuar (Dhilhixhe) shkoi në Mekë për të kryer urdhërin e pelegrinazhit islam dhe mori titullin Haxhi, të cilin e gëzon edhe sot e gjithë ditën...

Bektashizmi/Pa atdhe s'ka fe!

Bektashizmi është një dege e fesë islame, e cila merret me përsosmërinë shpirtërore të njeriut. Është njëra ndër rrugët e formuara shumë kohë pas përfundimit të shpalljes në tërësi të fesë islame dhe që predikon se e udhëheq pasuesin e kësaj rruge ("besimtarin mysliman") dhe e shpie në objektivin e dëshiruar, në afrimin me Zotin. Si doktrinë e praktikë fetare islame, bektashizmi pretendojnë se i ka rrënjët në Kuran dhe në mësimet e Profetit Muhamed e të imamëve, të cilët ata i konsiderojnë për të shenjtë, i cili respekton të gjitha fetë monoteiste.

Historia flet se bektashizmi është themeluar nga Haxhi Bektash Veliu në shekullin XIII. Në kohën e tij kishte 320 misionarë islamë, që i shpërndau në shumë vende të botës. Ky besim është zhvilluar si një proces i gjatë edhe nga pasuesit e tjerë të Haxhi Bektash Veliut si: Ballëm Sulltani, Shah Kalanderi, Sersem Ali Dede, Tyrabi Ali Dede, Muhamed Perishian Dede, Hasan Dede, Ibrahim Dede, Halil Haqi Dede, Haxhi Fejzi Dede dhe Sali Niazi Dede etj. Ky proces i parreshtur ndikimi dhe shkëmbimi të ndërsjelltë me përvojat e mësimet më pozitive të çdo kohe dhe vlerat e veta ruajti dhe pasuroi trashëgiminë e një tradite të shkëlqyer ndër shekuj të kombeve dhe popujve në botë. Pikërisht në sajë të këtij procesi të paprerë, bektashizmi u bë i njohur në gjithë botën për shpirtin e lartë hyjnor, e besimin e patundur te Allahu dhe mësimet e Kuranit.

Me strukturën e veçantë të organizimit, teqetë luajtën një rol të rëndësishëm në vende të ndryshme të botës. Baballarët e dervishët, arritën një shtrirje gjeografike në Azinë e Vogël, Turqi, Iran, Irak, Egjipt, Rumani, Hungari, Bullgari, Jugosllavi, Greqi, Shqipëri, etj. Është e njohur në dokumente arkivore dhe literaturën bektashiane se bektashizmi kishte qendrën e përgatitjes së dervishëve në Kolegjin më të madh në Dimotekë të Bullgarisë, ku mësonin rreth 400 dervishë në vit. Kolegji kishte një nga bibliotekat më të pasura në botë. Bektashizmi mori fizionominë si një strukturë me individualitet të veçantë, duke u bërë pjesë e historisë dhe pasurisë shpirtërore kombëtare të çdo vendi në botë. Kjo vlerë indentifikohet me aftësinë e bektashizmit, për t'ju përshtatur kohëve, vendeve, qytetërimeve dhe problemeve të ndryshme me urtësinë dhe tolerancën në bashkëjetesën me të gjitha besimet e tjera.

Evlia Çelebiu në përshkrimet e udhëtimin "Sejahatname" midis të tjerave thotë se, 700 teqetë bektashiane të cilat ekzistojnë në Turqi, janë themeluar nga shtatëqind dervishët e Haxhi Bektashit e ato u përhapën në gjithë botën. Në shekullin XIII, Haxhi Bektash Veliu, dërgoi në juglindje të Evropës dhe Shqipëri dervishin e mirënjohur Sari Salltikun...

RD